مردی که صد سال عمر کمش بود
انتشار: اردیبهشت 12، 1402
بروزرسانی: 17 آذر 1404

مردی که صد سال عمر کمش بود

به گزارش ایسنا، مراسم بزرگداشت عبدالله انوار، نویسنده، مترجم، فهرست نویس، کتاب شناس، فرهنگ پژوه و ریاضی دان فقید، دوشنبه، یازدهم اردیبهشت ماه در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

در بخش دیگری از مراسم نصرالله حدادی، تهران شناس با بیان این که شک دارد تاریخ ایران، مردی نظیر او را ببیند، گفت: انوار استادی وارسته و عمیق بود و علم و دانایی خود را در اختیار دیگران می گذاشت.

پویا آریان پور، فرزند امیرحسین آریان پور، مجسمه ساز و فرزندخوانده عبدالله انوار نیز گفت: پرسش گری آقای انوار بی امان بود و این پرسش و پاسخ تا لحظه های آخر زندگی اش ادامه داشت که این خود، نوعی نوجویی است و\xa0 شاید این پرسش و پاسخ مدام باعث می شود ذهن درست کار کند تا آخرین دم جوان بماند. دومین نکته ای که می خواهم بیان کنم، نگاه انتقادی آقای انوار است، او شخصیتی سنت مدار است اما زمانی که با او گفت وگو می کردید می دیدید او سنت ستیز است و به نقد سنت برمی خیزد. گاه انسان ها و بزرگان\xa0 که سنی از آن ها گذشته، مسائل را امری قاطع و غیرقابل تغییر می دانند اما انوار این گونه نبود و به همه چیز با نگاه دیگری نگاه می کرد.

در ادامه مراسم فاطمه قاضیها، مورخ و مصحح اسناد دوره قاجار از آشنایی اش با عبدالله انوار گفت.\xa0

او با اشاره به خیابانی که به نام عبدالله انوار نامگذاری شده است، گفت: زمانی که به آقای انوار این موضوع را گفتیم. ایشان گفت: «از ننگ چه گویی که مرا نام ز ننگ است/ وز نام چه پرسی که مرا ننگ ز نام است. کدام نام؟» او به معنای واقعی کلمه دنبال این بود که نام و اسمی غیر از علم و آگاهی از او باقی نماند.

\xa0خورابه افزود: چون بپذیریم «اگر انسان در جسم خود فانی است اما در عمل تاریخی خود باقی» مانا استاد انوار، رد و نشان ماندگاری خود را بر سپهر تاریخ این مرز و بوم برنشانده است. استاد خوگیر عزلت گزینی و خموشی بود و به راستی مصداق این بیت که همیشه تکرارش می کرد: «بی نام و نشان باش که در کوی خرابات/ بی نام و نشان هرکه بود صاحب نام است.»\xa0


او سپس بیان کرد: انوار طالب علم بود، همیشه می خواست دانشمندان را به او معرفی کنم تا با آن ها مذاکره و مشورت کند. او طالب علم بود و هرجا علم بود، سفره اش را پهن می کرد. همان وقت ها مرحوم شهید مطهری را به مرحوم انوار معرفی کردم و او مدتی نزد شهید مطهری شرح حاج ملا سبزواری را درس خواند. سیدعبدالله از من خواسته بود استادی که در اصول فقه درس بدهد، معرفی کنم و من هم\xa0 مرحوم ابوالقاسم برجی را معرفی کردم.\xa0

\xa0معاون پژوهشی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ادامه گفت:\xa0 سخن گفتن از استاد انوار، هماره با دوگانه های مفهومی از جنس تضایف و تضاد و طباق همراه بوده است؛ جامع الاطرافی که در حوزه دانایی اش، توانامرد و زنی بایاست که قدرِ فهم پژوهشش کند که کاری است نه خُرد که به قول مشهور، سهل است و ممتنع.

آریان پور همچنین با اشاره به موضوع اهدای کتابخانه انوار به کتابخانه ملی که به خواست او این کار انجام می شود، گفت: در جلسه ای که با مدیران کتابخانه داشتیم قرار شد اتاقی به حالت موزه کوچکی در کتابخانه ملی وجود داشته باشد و دسترسی برای همه آسان باشد.

نصرالله حدادی درباره عبدالله انوار گفت: گاهی برای برخی از آدم ها عمر هرچقدر هم طولانی باشد، کم است. انوار صد سال کمش بود.

\xa0او با اشاره به اختلاف هایی که سیدحسن مدرس با یعقوب انوار، پدر عبدالله انوار\xa0 داشتند و قرار گرفتن شان در دو جبهه متفاوت، گفت: نداشتن نگاه ایدئولوژیک به علم، در خانواده او بود. به لحاظ سیاسی احترام به علم و عالم روابط مدنی در خانواده او وجود داشت، در حدی که نام عبدالله انوار را مدرس انتخاب کرده و اذان را در گوشش اقامه می کند.

حدادی در پایان گفت:\xa0 استاد دغدغه ایران\xa0 و ایرانیان را داشت. اما هرگز دغدغه استاد از تهران را فراموش نمی کنیم، دغدغه آب و فرونشست تهران و اطراف آن. این که قرار است با تهران چه کنند و تا کجا گسترش پیدا کند و تا کجا شهرهای دیگر را ببلعد. تا کجا می خواهند این شهر را گسترش دهند.\xa0 او از این امر ناراحت بود. بارها می گفت بگویید بیش از این تهران ظرفیت ندارد.

مردی که صد سال عمر کمش بود

در این مراسم نوش آفرین انصاری، استاد کتابداری و دبیر شورای کتاب کودک با اشاره به دوستی ۶۰ ساله ای که با عبدالله انوار داشته خاطراتی از این دوستی تعریف کرد.

مردی که صد سال عمر کمش بود

انتهای پیام\xa0



منبع

مهدی محقق در بخش دیگری از سخنان خود گفت: عبدالله انوار بخش کتاب های خطی کتابخانه را برای خود می دانست. زود می آمد و دیر می رفت. کاری به حضور و غیاب نداشت. بدون هیچ چشم داشتی دوبرابر کار می کرد\xa0 و جامع الاطراف بود. ما انوار را از دست دادیم.

او با بیان این که جامع الاطرافی انوار از درون و شناخت خودش آغاز می شد، گفت: او جهان وطنی بود و این که جهان وطنی از خودش شروع می شد خاص\xa0بود. او دغدغه ایران و ایرانیان را دشت اما همان لحظه دغدغه جهان را هم داشت و این خودشناسی حیرت آور بود.

مردی که صد سال عمر کمش بود

\xa0او در بخش دیگری از سخنان خود گفت: سیدعبدالله انوار مردی بود از جنس دانندگی و آگاهی که در مسیر تبدیل\xa0 انواع، خود دانش و حکمت شده بود؛ به کوتاه گفتار «انوار بینش است و خرد.» همراهی و زیست صمیمانه با استاد انوار پرده از این حقیقت برمی دارد که با فرهیخته انسانی روبه رو هستیم که پای در مسیر سنگلاخی معبد خورشید انسان دوستی و انسان پروری نهاده بود. مسیری گرچه لغزنده اما نلغزیده و گرچه فرساینده اما نفرسودش.

\xa0او در پایان گفت: چه جمله پرباری که «آغاز آنجاست که پایان زاده می شود.» و پایان استاد انوار آغاز دیگر است برای همه میراث داران مادی و معنوی او؛ چنان که او با پایان های دیگران کرد.

\xa0او ادامه داد: انسان بودن، فرهیخته بودن، بافرهنگ بودن، اندیشمند بودن، همان\xa0 بودن هایی بود که به وضوح در وجود این نازنین، قابل دیدار بود. دریغ که باید امروز از وجود چنین نازنینی بی بهره باشیم.

\xa0قاضیها در ادامه سند نویافته ای از زمان مشروطه و نامه نگاری یعقوب انوار و سیدحسن مدرس را خواند و گفت زمانی که این خبر را به استاد انوار دادم خوشحال شد و قرار بود رونوشت آن را برایش ببرم که عمرش کفاف نداد.

احمد مسجدجامعی نیز در این مراسم با اشاره به تولد ۹۰ سالگی عبدالله انوار و آغاز مشروطه گردی با او گفت: او لحظه به لحظه را می گفت. ما آن زمان اعتباری را برای تعمیر و مرمت خانه سیدحسن مدرس در نظر گرفته بودیم که برای مرمت خانه بدر هزینه شد. انوار با شواهد و قراین می گفت، اینجا خانه مدرس است. بعد نوه دختری مدرس، آقای علی مدرس گفت بله همین خانه است. هزینه تعمیر و مرمت این خانه در جای دیگری صرف شده بود و او دقت این چینی داشت.

مردی که صد سال عمر کمش بود

\xa0او انوار را پژوهشگری معرفی کرد که گذر عمر بر او اثر نکرد و همیشه دنبال مضامین نو بود. او همچنین انوار را خواننده ای فعال خواند که با مطالب ارتباط برقرار می کرد و برایش حاشیه می نوشت.

او تأکید کرد: گاهی برای برخی از آدم ها عمر هرچقدر هم طولانی باشد، کم است. انوار صد سال کمش بود.

\xa0او سپس بیان کرد: نگاه انوار به علم ایدئولوژیک نبود؛ امیرحسین آریان پور نماد چپ سوسیالیست در نسل ما بود که از دوستان صمیمی انوار بود و از طرف دیگر با مرتضی مطهری دوستی داشت در واقع رفاقت با آریان پور مانع رفافتش با مطهری نمی شد. ایرج افشار دوست او بود و با آل احمد هم دوستی داشت. انوار فارغ از نگاه، طالب علم بود. انوار محصول دوره ای است که نگاه ابزاری به علم نداشتند که بخواهند از مزایایش بهره مند شوند.

سپس مهدی محقق، نویسنده، نسخه پژوه، پژوهشگر و از دوستان دیرین عبدالله انوار\xa0 در سخنانی گفت: زمانی که مدیر بخش کتب خطی کتابخانه ملی بودم، برای تدریس در دانشگاه لندن دعوت شدم، دیدم بهترین کسی که می تواند بهترین حافظ مجموعه کتب خطی باشد، انوار است زیرا هم کتاب شناس بود و هم نسخه شناس. مرحوم انوار برای کتابخانه ملی که فهرست نسخ نداشت، فهرست جامعی ترتیب داد که یادگار گران بهایی است که از استاد انوار باقی مانده است.

\xa0حدادی خاطرات تهران را وجه مشترک خود با عبدالله انوار\xa0 خواند\xa0 و گفت: هنگامی که بر روی پروین اعتصامی تحقیق می کردم\xa0 او جزو معدود\xa0 کسانی بود که مرحوم پروین را دیده بودند. در آن زمان دبیرسیاقی، سیمین بهبهانی و ایشان مرحوم پروین را دیده بودند و از خاطرات استاد استفاده کردم. او خاطراتی را درباره عبدالله خان احمدیه، پزشکی که مدعی هستند بر سر بالین پروین حاضر نشد و او از دست رفت بیان کرد. گویا مدتی منزل استاد و پدرشان در نزدیکی خانه عبدالله خانه احمدیه در پامنار بود. انوار می گفت دایی من، منصور وقار همان که در ماجرای کشتن مدرس دست داشت، پیش دکتر احمدیه رفته و با یک نسخه خوب شده بود. من احساس می کردم در سیستم بلع مشکل دارم، روزی پیش او رفتم و او تشخیص داد ۲۰ سانت از روده من قابلیت دفع به صورت عادی را ندارد. او به من روش و سیستم خوردنی آموخت که تاکنون رعایت کرده ام.

کاوه خورابه، معاونت پژوهشی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی هم در این مراسم اظهار کرد: فکر می کنم، مسئله امروز ما، تفاوت قائل شدن بین اصالت و امر اصیل و امر غیراصیل است. جدی ترین مسئله ای که اگرچه در حوزه فلسفه و جامعه شناسی و انسان شناسی روزگار معاصر جایگاه ویژه ای دارد، در شرایط امروز ما باید با شدت بیشتری دنبال شود. استاد انوار از جمله افرادی بود که حوزه اصالت را برگزید. در بحث اصالت شاید دو گونه رویکرد باید مورد توجه قرار گیرد؛ به یک رویکرد باید نزدیک شد و از رویکرد دیگر دور. رویکردی که باید به آن نزدیک شد، مسئله بودن هاست و رویکردی که باید از آن فاصله گرفت، مسئله داشتن هاست.\xa0 استاد انوار به سمت بودن ها رفت و\xa0 رویکرد بودن را انتخاب کرد. با این که برخوردار از داشتن های بسیار بود، اما ترجیحش بر انتخاب دوم بود.

\xa0محقق افزود: عبدالله انوار زبان دان بود و از متون عربی نیز استفاده می کرد. زمانی که من و دکتر آریان پور دانشجوی دکتری ادبیات بودیم، پابه پای ما تفسیر کشف الاسرار و تاریخ بیهقی را خواند. وجودش مملو از عشق به دانش بود. وجودش، وجود جامعی بود و در دوستی صمیمی، بامحبت و اهل طنز و شوخی بود. مدتی که با ایشان بودیم واقعا زمان های گرانبهایی بود.

\xa0خورابه سپس بیان کرد: پرسش رویه ای بود که در ذات استاد انوار نهفته بود. در اولین مواجهه با او، مسئله پرسش که منجر به\xa0 اندیشه و تفکر\xa0 می شد، خودنمایی می کرد. او بارها و بارها می گفت: «تفکربرانگیزترین مسئله زمانه ما این است که چرا تفکر نمی کنیم؟» انوار تفکر می کرد.

\xa0او در پایان پیشنهاد داد\xa0 جایزه ای برای انوار داشته باشیم تا نام نیک عبدالله انوار\xa0 که همواره باقی است، باقی بماند.

مسجدجامعی تأکید کرد: انوار به نسلی تعلق داشت که علم را به خاطر علم می خواست و به خود علم علاقه داشت. او در ۹۸ سالگی و در بیمارستان\xa0 کتابی درباره جنگ روسیه و اوکراین می خواند. مهم ترین دغدغه او\xa0 ایران بود. مجتبی مینوی در مراسم بزرگداشتی گفته بود زمانی که روی مدارک دانشگاهی نوشتند تا از مزایای آن بهره مند شوید علم از بین رفت و ارزشش را از دست داد. انوار در مقدمه دهخدا خود را لیسانسیه حقوق و معلم مدارس تهران معرفی می کند. انوار این چیزها را یاد نگرفته بود که استاد دانشگاه شود، او فقط دنبال علم بود.