معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان درباره آسبادهای محوط تاریخی حوضدار گفت: نکته مهم در این محوطه تاریخی وجود پنج آسباد شاخص است. استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و خراسان جنوبی پرونده مشترک آسبادهای ایران را برای ثبت جهانی آماده کرده‌اند که آسبادهای حوضدار را نیز شامل می‌شود. این پرونده تکمیل شده است و آن را به وزارتخانه فرستاده‌ایم و ادامه مراحل را باید در وزارتخانه طی کند تا آماده ارسال به یونسکو شود.
معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان درباره وضعیت محوطه‌های تاریخی حوضدار، تپه دمبیگان قصرقند، آتشکده کرکویه و گورستان گُشت سراوان توضیحاتی داد و از تهیه پرونده ثبت جهانی آسبادها مشترک با استان‌های خراسان جنوبی و رضوی خبر داد.
سعادتیان درباره وضعیت «تپه دمبیگان قصر قند» که یکی دیگر از محوطه‌های تاریخی سیستان و بلوچستان است که حریم و عرصه مصوب ندارد، بیان کرد: سال ۱۳۹۷ گمانه‌زنی‌هایی برای تعیین عرصه و حریم این محوطه تاریخی انجام شده و طرح اولیۀ عرصه آن نیز تهیه شده بود، اما این طرح هم مورد تصویب وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار نگرفت. علت هم این بود که عرصه آن را بزرگ گرفته بودند و محدوده‌های مشخص شده با محدوده‌های ثبتی همخوانی نداشتند و قرار بر این بود که این طرح اصلاح شود.
سعادتیان در ادامه درباره معطلی تصویب حریم و عرصه «گورستان گُشت» نیز گفت: در دوره‌ای محوطه این گورستان گمانه‌زنی شده است، اما حریم و عرصه تعیین شده آن هم به تصویب و ابلاغ نرسیده است. در چند سال گذشته ضوابط و استانداردهای وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی متغیر بوده است و باید امروز بر اساس پارامترهای جدید، حریم و عرصه آن را به تصویب برسانیم؛ چرا که طرح‌هایی که در سال‌های گذشته تهیه شده‌اند، با استاندارهای وزارتخانه منطبق نیستند.
سعادتیان با اشاره به وضعیت ساکنانِ پیرامون این محوطه تاریخی، بیان کرد: بر اساس این ضوابط نمی‌توانیم ساکنانی که در حریم و عرصه آتشکده کرکویه حضور دارند، مجبور به ترک محوطه کنیم. باید عمر مفید خانه‌های این ساکنان تمام شود و برای ساخت‌وساز جدید مجوزی به آن‌ها داده نمی‌شود.
انتهای پیام
او اضافه کرد: طرح اولیه حریم و عرصه آن محوطه‌ها در گذشته تهیه شده است، اما مورد تصویب وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نبوده‌اند. با این وجود، اقدامات حفاظتی این محوطه‌های تاریخی را بر اساس همان طرح انجام می‌دهیم. اولویت ما تصویب حریم و عرصه این آثارتاریخی است، اما عملیات پژوهشی، گمانه‌زنی و حفاری در این محوطه‌های تاریخی فعلا جزو برنامه‌های ما نیست و نیازمند اعتباراتی است که باید تامین شود.
معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان تاکید کرد: «دمبیگان» از جمله محوطه‌هایی است که به تصویب حریم و عرصه نیاز فوری دارد؛ چراکه مرتب در این محوطه شاهد تعرض و ساخت‌وساز هستیم. در حال حاضر یگان حفاظت بر اساس قانونی که برای تعرض‌ها در نظر گرفته است، جلوی تخریب آثار را می‌گیرد، اما اگر این حریم و عرصه مصوب شود دست ما هم برای دفاع و حفاظت از این محوطه بازتر خواهد بود.
او همچنین درباره وضعیت «آتشکده کرکویه»، گفت: کرکویه از آتشکده‌های معروف دوران ساسانی در منطقه هیرمند است، پس از آتشکده‌های آذر فرنبغ، آذرگشنسب و آذربرزین مهر، چهارمین آتشکده معروف ایران است. در چند دهه گذشته بومیان و اقوامی در محوطه این آتشکده سکونت داشتند، بر اساس اسناد و اطلاعات ساکنان، این محوطه انجمن آثار تاریخی کرکو داشته است. میراث فرهنگی نیز یک سری گمانه‌زنی‌ها روی این محوطه انجام داد و محدوده عرصه و حریم آن مشخص شد، طبق آن طرح از محوطه حفاظت می‌شود.
محوطه تاریخی حوضدار، تپه دمبیگان قصرقند، آتشکده کرکویه و گورستان گُشت سراوان، از جمله محوطه‌های تاریخی سیستان و بلوجستان هستند که سال‌هاست در انتظار تعیین و تصویب حریم و عرصه به سر می‌برند، درحالی‌که بارها مورد تعرض و ساخت‌وسازهای غیرمجاز قرار گرفته‌اند. مجتبی سعادتیان ـ معاون میراث‌فرهنگی سیستان و بلوچستان ـ درباره وضعیت حریم و عرصه این آثار به ایسنا، گفت: بخش بزرگی از حریم‌های تعیین شده در سیستان و بلوچستان به بناهای تاریخی این استان مربوط می‌شود. تعدادی هم محوط و تپه تاریخی در استان وجود دارد، از جمله حوضدار، تپه دمبیگان قصرقند، آتشکده کرکویه و گورستان گُشت سراوان، که باید حریم و عرصه آن‌ها مصوب شوند. نقشه‌های این محوطه‌ها بنا بر استانداردهایی که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تعیین کرده است، باید آماده شود. قصد داریم در بهمن ماه امسال این نقشه‌ها را آماده کنیم و در سال جدید برای تصویب، آن‌ها ارسال کنیم. کارشناسی هم برای این کار استخدام کرده‌ایم که با نظارت، بررسی و نظرخواهی از پژوهشگرانی که روی این محوطه‌ها کار کردند، نقشه مورد نظر را آماده کند.
سعادتیان درباره تهدیدهایی که متوجه محوطه بدون حریم و عرصه «حوضدار» است، اظهار کرد: در این محوطه هیچگونه معارض و عوامل آسیب‌زننده‌ای وجود ندارد. اگر اتفاقی در این محوطه رخ دهد، به طرح‌های توسعه‌ای مربوط می‌شود که سعی کردیم آن‌ها را مدیریت کنیم. با این حال، تصویب حریم و عرصه آن در اولویت ما قرار دارد.
معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان با بیان این‌که گورستان گُشت در منطقه سراوان از تعرض و ساخت‌وساز در امان مانده است، اظهار کرد: حفاری و ساخت‌وساز غیرمجاز در محوطه‌هایی که ثبت ملی شده‌اند، مانند گورستان گُشت غیرقانونی است و مجازات دارد. شاید در گذشته تعرض‌هایی به این گورستان و محوطه شده باشد، اما در حال حاضر شرایط این محوطه از این لحاظ خوب است و هرگونه تعرض به این گورستان تاریخی، عملی غیرقانونی به شمار می‌آید. ساخت‌وسازهایی هم که در این گورستان برای ما دردسر ایجاد کرده بود، با همکاری و هماهنگی اداره میراث فرهنگی در شهرستان سراوان کنترل شده است و به افراد محلی، عرصه و حریم این گورستان یادآوری شده است تا بتوان از این محدوده، حفاظت و حراست کرد.
او ادامه داد: این محوطه نیازمند انجام مطالعات تکمیلی است. تعیین عرصه و حریم یک فعالیت پژوهشی نیست و بیشتر جنبه حفاظتی دارد. لازم است که باستان‌شناسانی در این محوطه کاوش و مطالعاتی داشته باشند، اما رویکرد فعلی ما حفاظت از آثار تاریخی است تا بنیادشان متزلزل نشود و در گام بعدی انجام عملیات پژوهشی است که باید اعتباراتی هم برای آن تامین شود که محدودیت‌هایی هم در تامین اعتبارات پژوهشی داریم. خوشبختانه محوطه آتشکده کرکویه از حفاری‌های غیرمجاز و ساخت‌وساز در امان مانده است و شرایط خوبی دارد. قسمت‌هایی از آتشکده کرکویه بیرون از خاک قرار گرفته و ترجیح ما این است از این قسمت‌ها در برابر عوامل فرسایشی، مانند باد و باران محافظت کنیم و محوطه‌های، دیگری مثلا در بمپور برای کاوش و پژوهش برای ما در اولویت هستند.