قرار است خط ۲ مترو اصفهان از بیخ گوش موزه معماری ایران بگذرد؟

پیام اسدی متخصص سازه و دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان در همین ارتباط به ایرنا گفت که با توجه به اهمیت این بنای کهن که جزو میراث جهانی است، لزوم توجه به سازه بسیار اهمیت دارد و\xa0\xa0باید مطالعات کافی و \xa0کامل چه به صورت میدانی و چه به صورت آزمایشگاهی و چه به صورت عددی روی سازه انجام تا اطمینان حاصل شود که هیچ آسیبی به سازه چه در کوتاه مدت و چه در درازمدت\xa0 نمی رسد.

در پیشنهاد عبور خط ۲مترو فاصله با مسجد عتیق در نظر گرفته نشده است

وی با اشاره به مغازه\u200e های برِ کوچه ای که به سمت گنبد تاج الملکِ مسجد جامع\xa0 و مقبره علامه مجلسی می رود، گفت: مسجد جامع تا این کوچه و پشت این مغازه ها ادامه دارد اما به دلیل وجود همین مغازه ها که جلوی آن قرار گرفته است ، مسجد جامع در پشت آنها درک نمی شود. باید خط ۲مترو از این منطقه دور شود و با یک فاصله دورتری از مسجد ادامه پیدا کند.

بیشتر از هزار سال از عمر"\xa0 مسجد جامع عتیق " اصفهان می گذرد، اثری که گفته می شود بر پایه های یک آتشکده بناشده است و درجایی قرار دارد که هسته اولیه\xa0 شکل گیری اصفهان کهن خوانده می شود؛ این مکان جویباره است و\xa0 شواهد زیادی را از تاریخ\xa0 در سینه دارد.

گزینه ها روی میز پژوهشگاه و کارشناسان میراث فرهنگی

آنچه تحت عنوان میدان امام علی و زیرگذر آن یاد می شود؛ عملیات به تعبیر شهرداری اصفهان" احیای میدان عتیق" بود که در اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود سعی داشت میدان سلجوقی اصفهان را در مرکز شکل گیری شهری اصفهان احیا کند. در عملیات گودبرداری های زیرگذر میدان امام علی، سفال های دوران آل بویه و به گفته باستان شناسان سفال های دوره اشکانی و ساسانی پیدا شد و کارشناسان میراث فرهنگی و ایکوموس نسبت به این اقداماتِ بدون کاوش های باستان شناسی واکنش صریح نشان دادند.

اما حمید هاشم الحسینی متخصص ژئوتکنیک و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان نظر خوشبینانه تری نسبت\xa0 به این موضوع دارد و معتقد است که در قرن ۲۱ می توان این نگرانی ها را مرتفع کرد اما خدا می داند که در عمل چه کسانی و چگونه کار خواهند کرد!

وی در همین ارتباط افزود: چندین بار گفته ام که خط ۲ مترو باید با دقت زیاد و کاوش های باستان شناسی در بافت تاریخی اصفهان انجام شود؛ چون اصفهان کهن زیر اصفهان امروز است\xa0 و بنابراین صد در صد و خوشبختانه سازمان میراث فرهنگی هم نسبت به این مساله حساسیت دارد و امیدوارم که این موضوع را\xa0 پیگیری کند و به نتیجه برساند.

\xa0همچنین علیرضا ایزدی مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان به ایرنا گفت که تاکنون مطالعه ای در خصوص هیچ کدام از گزینه های پیشنهادی برای عبور خط ۲ مترو در این محدوده تاریخی اصفهان و از جوار مسجد جامع عتیق از سوی سازمان قطار شهری به میراث فرهنگی ارائه نشده است اما قرار است مستندات لازم و دیتای های گزینه های پیشنهادی سازمان قطار شهری برای عبور این خط مترو به وزارتخانه میراث فرهنگی ارائه شود تا آنها ابعاد این موضوع را بررسی کنند.

در همین پیوند یک کنشگر میراث فرهنگی که خواست نامش محفوظ بماند به ایرنا گفت: هر کدام از پیشنهادهای قطار شهری مزایا و معایبی دارد اما پیشنهاد شماره ۳، بدترین\xa0 گزینه است. در سال ۹۷ میراث فرهنگی اصفهان با این گزینه که از کنار مسجد جامع می گذرد، موافقت کرده است؛ دفاع آنها این بوده که به دلیل یکسری گودبرداری ها و خاکبرداری ها برای احداث زیرگذر میدان امام علی، حالا\xa0 مترو می تواند از زیر آن رد شود اما بدی این گزینه این است که در حریم میراث جهانی\xa0 مسجد عتیق قرار گرفته است و باید بازنگری شود.

استدلال جعفری زند اما این است که اصفهان پوشیده از لایه های رسوبی از دوران ها و طغیان های مختلف است و این شهر همیشه در معرض سیل بوده و بنابراین نمی توانیم بگوییم که در عمق سی متر لایه های باستانی وجود ندارد.

هاشم الحسینی در ادامه یادآور شد: اولین بار نیست که تی بی ام از کنار آثار تاریخی عبور می کند. تی بی ام \xa0پیشتر هم از کنار مدرسه چهارباغ و\xa0 از ۳۶ متری سی و سه پل هم عبور کرد اما به طور رسمی، آسیبی که متوجه این آثار شده باشد، از سوی میراث فرهنگی اعلام نشده است.

این کنشگر میراث فرهنگی افزود: یکی از ضوابط حریم مسجد جامع عتیق اصفهان این است که عبور هرگونه وسیله نقلیه از کنار مسجد جامع نیازمند گرفتن مصوبه از سوی وزارتخانه میراث فرهنگی است. هر کدام از گزینه های پیشنهادی، ایرادهای خودشان را دارند، گزینه ۳ به مسجد عتیق ، گزینه یک به جویباره و گزینه ۲ به امام زاده اسماعیل و شعیای نبی نزدیک می شود، اما گزینه شماره ۳ بدترین گزینه است. این تصمیم باید به شکلی گرفته می شد که بافت میراث جهانی را دور بزند.

درحالی که گفته می شود از بین گزینه های پیشنهادی، گزینه ۳ در حریمی قرارگرفته که یونسکو برای مسجد ثبت جهانی عتیق در نظر گرفته است و از این منظر تأمل برانگیز به نظر می رسد که چگونه چنین توافقی می توانسته روی این گزینه داده شود، از سوی دیگر ۲ گزینه پیشنهادی یک و ۲ نیز حداکثر ۱۵۰ متر با مسجد عتیق فاصله دارند؛ فاصله هایی که به تعبیر باستان شناسان، همه\xa0 در دل اصفهان کهن یعنی جویباره، حفاری برای عبور تونل مترو را در پی خواهند داشت.

به باور جعفری زند این قسمت از اصفهان از نظر باستان شناسی بسیار با اهمیت است و هریک سانتی متر خاک برداری آن باید با مطالعه انجام شود.\xa0

در قرن ۲۱ هستیم، اگر کارها اصولی پیش برود جای نگرانی نیست

\xa0باستان شناسان معتقدند که باید در هر نقطه از جویباره منتظر یک پدیده نهفته باستانی بود. درحالی که پیش تر، در عملیات گودبرداری برای ایجاد\xa0 زیرگذر "میدان امام علی" سفالینه های بسیاری از دوران اشکانی تا دوران اسلامی زیر و رو شد، حالا دوباره گزینه های پیش رو برای عبور مترو از دل این تاریخی ترین بافت شهر روی میز وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرارگرفته است تا به تعبیر کوشندگان میراث فرهنگی از بین سه گزینه، بین بد و بدتر یک انتخاب تکلیف خط ۲ متروی اصفهان را روشن کند.

از سویی اهمیت کاوش ها و بررسی های\xa0 باستان شناسی محدوده جویباره و مسجد عتیق و از سوی دیگر ارتعاش و لرزش های ناشی از عبور مترو\xa0 در فاصله ۳۰ متری مسجد جامع عتیق و تاثیرات آن بر این بنای هزار ساله نگرانی\xa0 کنشگران میراث فرهنگی را برانگیخته است. در همین ارتباط ایرنا نظر کارشناسان سازه و ژئوتکنیک را جویا شد تا ابعاد واضح تری از احتمال خطرپذیری این اقدام برای مسجد جامع عتیق اصفهان در اثر عبور مترو\xa0 داشته باشد.

به تعبیر این باستان شناس، منطقه اطراف مسجد عتیق اصفهان که در معرض تونل مترو قرار گرفته به دلیل آثار نهفته باستانی، منطقه خطر است و باید قبل از ایجاد تونل مترو کاوش باستان شناسی شود.

آن طور که به ایرنا گفته شده، گزینه پیشنهادی شماره ۳ که از نزدیک ترین فاصله به مسجد عتیق اصفهان می گذرد، قرار است از زیرِ زیرگذر میدان امام علی عبور کند، عمقی که گفته می شود در فاصله ۳۰ متری مسجد عتیق و ۳۰متری عمق زمین است؛ همین جا، یعنی میدان امام علی قرار است ایستگاه قطار شهری شود.

وی افزود: به دوستان \xa0قطار شهری گفته ایم که باید اهل فن، کار کارشناسی انجام بدهند تا بتوانیم تصمیم بگیریم. این فناوری در بسیاری از کشورهای اروپایی هم هست؛ می توان با جابه جایی و یا استحکام بخشی مناسب\xa0 کار را انجام داد اما بایستی طرح به دست\xa0 ما برسد.

جعفری زند در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است در عمق ۳۰ متر لایه های باستانی وجود داشته باشد، گفت: تونل مترو، چه از زیرِ زیرگذر میدان امام علی بخواهد عبور کند و\xa0 چه از کنارش، از هر قسمت که باشد، باید باستان شناسان در اینجا مستقر بشوند؛ اما نه باستان شناسی که فقط تشریفات باشد.

ایزدی با بیان اینکه سه مسیر برای عبور خط ۲ مترو پیشنهاد داده شده که این پیشنهادها بدون دیتا هستند، افزود:یکی از این گزینه ها عبور از زیرگذر میدان امام علی(ع) است. قطار شهری باید گزارش های لازم را آماده کند تا در تهران بررسی و تصمیم گیری شود. اولویت ما\xa0 حفظ \xa0آثار، به خصوص مسجد جامع عتیق، از شاخصه های معماری و یکی از آثار ثبت جهانی است که حفاظتش برای ما در اولای اقدامات قرار دارد.

از بین گزینه های سازمان قطار شهری اصفهان، یک گزینه بیشتر از همه پررنگ شده است و آن عبور مترو از حریم درجه یک و فاصله ۳۰ متری مسجد جامع عتیق است که اگرچه در سال ۹۷ و دوره پیشین مدیریت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان موافقت های ضمنی با آن شد اما حالا مدیران میراث فرهنگی اصفهان می گویند حفظ مسجد جامع عتیق برای آن ها اولویت اول است و باید دراین باره پژوهشگاه میراث فرهنگی با توجه به دیتاهایی که قطار شهری اصفهان ارائه می کند، تصمیم بگیرد.

نویسنده کتاب "اصفهان پیش از اسلام" افزود:ممکن است ما زیر ۳۰ متر هم آثار داشته باشیم؛ اصفهان در این قسمت تاریخی که قلب شکل گیری این شهر است، به یک کاسه می ماند. آب زاینده رود را اگر رها کنند در این کاسه جمع می شود. بنابراین شهری که چند هزار سال تاریخ دارد ، ما هیچ از چند و چونش خبر نداریم و نمی توانیم به جرات بگوییم که دیگر زیر ۳۰ متر خبری نیست.

برای عبور مترو از کنار میراث جهانی اصفهان، مطالعات میدانی و آزمایشگاهی نیاز است