زبان های ایرانی که دیگر رایج نیستند

این زبان ها که غالباً شاخه ها و شعبه های مختلف دارند، هر یک جداگانه تطور یافته و به تدریج از یکدیگر دورتر شده اند. اما گمان می رود که اصل و ریشۀ همۀ آن ها زبان واحدی بوده است که قوم اصلی هندواروپایی به آن سخن می گفته اند.\xa0

از زبان های ایرانی کهن با زبان فارسی باستان و اوستایی به وسیله مدارک کتبی آشنایی داریم.\xa0

تمام آثاری که از زبان فارسی باستان در دست است به خط میخی نوشته شده.\xa0

این قوم محتملاً در جلگه های میان روسیه و آسیای مرکزی و اطراف دریای خزر می زیسته و از آن جا به سایر نواحی کوچ کرده اند. از زبان اصلی هندواروپایی هیچ گونه اثری به جای نمانده. آگاهی ما از این زبان مبتنی بر مقایسۀ زبان های معلوم هندواروپائی و بنا کردن زبان اصلی بر حسب قواعد زبان شناسی است.\xa0

زبان اوستایی: این زبان، زبان یکی از نواحی شرقی ایران بوده است، ولی به درستی معلوم نیست کدام ناحیه و نیز روشن نیست که این زبان در چه زمان از رواج افتاده. تنها اثری که از این زبان در دست است «اوستا» کتاب مقدس زرتشتیان است. سرودهای خود زرتشت که کهن ترین قسمت اوستاست حاکی از لهجۀ قدیمی تری از این زبان است. متأخرترین تاریخی که برای زمان زرتشت می توان قرار داد قرن ششم قبل از میلاد است. بنابراین زبان «گاتها» تازه تر از این زمان نیست ولی ممکن است کهن تر نباشد.\xa0

اوستا به خطی نوشته شده که به خط اوستایی مشهور است و ظاهرا در اواخر دورۀ ساسانی (محتملاٌ در حدود قرن ششم میلادی) به همین منظور از روی خط پهلوی اختراع شده و بر خلاف خط پهلوی روشن و ساده و وافی به مقصود است.\xa0

اوستا در یک زمان نوشته نشده، بلکه چنان که از چگونگی زبان و مضمون قسمت های مختلفش پیداست، در دوره های مختلف انشاء شده است.\xa0

زبان های ایرانی کهن و میانه امروز دیگر رایج نیستند و آن ها را فقط بر حسب مدارکی که از آن ها به جای مانده است می شناسیم.\xa0

نام «هندواروپایی» به گروهی از زبان های هم ریشه اطلاق می شود که امروز از هندوستان تا آمریکا گسترده است و در استرالیا و قسمتی از آفریقا نیز رواج دارد، و از حیث وسعت و کثرت آثار و اهمیت تاریخی مهم ترین گروه زبان های عالم به شمار می رود.\xa0