زیر قوس دروازه ورودی این قلعه، کتیبهای روی دو سنگ مرمر وجود دارد که قدمت قلعه بردوک روی آن، سال ۱۰۷۸ هجری قمری، همزمان با دوره صفویه ذکر شده است.به طور کلی این بنا شامل سه قسمت قلعه، مسجد و مقبره میشود؛ قلعه بزرگ روبروی مسجد قرار دارد که در ارتفاعات میانه کوهستان ساخته شده است و راه دستیابی به آن شیب تندی دارد. در داخل این بنا سه کتیبه به خط کوفی وجود دارد که از سنگ تراشیدهاند و در پایان کتیبه، تاریخ محرم ۵۸۰ هجری ثبت شده است. این مدرسه در هفتم اسفند ۱۳۸۵ با شماره ۱۷۷۲۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنا در ۱۵ آذر ۱۳۱۴، با شماره ۲۴۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این کلیسا در سال ۳۲ میلادی ساخته شده و در قرون گذشته، محل دفن اموات بوده است. آنها پس از بازگشت به ارومیه، این آتشکده را به کلیسا تبدیل میکند و به تبلیغ آیین مسیح میپردازند. اصلیترین دلیل خشک شدن دریاچه ارومیه، تغییر و انحراف مسیر آب رودخانههایش است. در این مدرسه کتیبههایی وجود داشت که تخریب شده است، به همین دلیل تاریخ دقیق ساخت و اسم معمار آن مشخص نیست.ضلع جنوبی صحن ساختمان، مهمترین و باارزشترین بخش مدرسه است.
بازار دوشابچی خانا یا بازار شیرهفروشان ارومیه در میدان ولایت این شهر قرار دارد. دریاچه مارمیشو در ۴۵ کیلومتری شمال غرب ارومیه، در مسیر آبهای مرزی ایران و ترکیه قرار دارد. مدرسه ۲۲ بهمن در اوایل دوره پهلوی، یعنی حدود ۸۰ سال قبل ساخته شده است و حدود ۵۱۰۰ متر زیربنا دارد. حیاطهای مدرسه چهارگوش است و دیوارکشی آجری و پایههای سنگی و آجری دارد. این کلیسا یکی از آثار سنگی استان آذربایجان غربی است و تمام دیوارها و سقف آن را با سنگهای نامنظم، به شکل ماهرانهای و کاملا مستحکم ساختهاند. دوشابچی خانا یکی از محلههای قدیمی مشهور ارومیه است که از گذشته محل تهیه، فرآوری و فروش لوازم مربوط به دوشاب در این شهر مجله خبری kojaseir است. اگر در تابستان به این شهر بروید، درختان میوهی پربار آن را میبینید که بسیار خوشطعم و طبیعی و اکثرا بدون استفاده از کودهای شیمیایی هستند. طبقه اول را سردابه مینامند که پوششی قوسدار دارد و توسط آن از طبقه دوم جدا میشود. امروزه این یخچال از نام دوقوز پله به خانه آبگینه شهر ارومیه تغییر نام داده و از آن بهعنوان نمایشگاه استفاده میشود. یخچال دوقوز پله در خیابان عسگرخان ارومیه، و در محلهای به همین نام قرار دارد.
اما برخی نیز ادعا میکنند این بنا در دوره ساسانس، به عنوان آتشکده ساخته شده، اما هیچ سند معتبری برای اثبات آن وجود ندارد. کلیسای ننه مریم (نامهای دیگر این کلیسا حضرت مریم، مارت مریم و شرق آشور است) یکی از قدیمیترین کلیساهای ایران و جهان است که طبق برخی روایات، دومین کلیسای بزرگ جهان، بعد از کلیسای بیت لحم فلسطین است. گفته میشود این بنا قبلا آتشکده و یکی از معابد مشهور زرتشتیان بود؛ هنگام تولد حضرت مسیح، موبدان زرتشتی ساکن این معبد، ستارهی درخشان در حال حرکتی را میبینند که به سوی شرق میرود و آن را نشانهای از تولد منجی میدانند و به سمت اورشلیم میروند. گفته میشود زمانی که خسروپرویز بر رومیان پیروز شد، همسرش شیرین که مسیحی بود، دستور ساخت این کلیسا را صادر کرد. در سال ۱۳۱۰ شمسی ملا اوستا، که چیره دستترین معمار زمان خود بود، این ساختمان را ساخت. ارومیه از دو بخش «اور» و «میه» تشکیل شده است، که اور در زبان آشوری به معنای شهر، در زبان کلدانی به معنی نزدیک و میه در زبان آشوری به معنای آب، در زبان کلدانی به معنی دریا است. از القاب این شهر میتوان به پاریس ایران، شهر آب، دارالنشاط و شهر ادیان، مذاهب و اقوام اشاره کرد.
ساختمان شهرداری ارومیه در خیابان امام، شرق میدان قدیمی ایالت قرار دارد. قلعه هولاکوخان یکی از قلعههای تاریخی منطقهی آذربایجان است که در شرق دریاچه ارومیه، در جزیره اسلامی قرار دارد. بازار قدیمی ارومیه در بافت تاریخی و قدیمی شهر، در جنوب شرقی ارومیه قرار دارد که در دوره حکومت صفویان ساخته شده و تا به امروز خون در رگهای آن جاری بوده و داد و ستد و تجارت ادامه دارد. مدرسه هدایت یکی از مدارس قدیمی ارومیه است که در دوره قاجار ساخته شده است. این بازار با معماری ساده، طاقها، چشمهها و گنبدهای مختلفی دارد و دارای تیمچهها، حمامها، سراها و مساجد زیادی است که در دوره زندیان و قاجار در این بازار ساخته شده است.در این بازار کنیسهای هم برای یهودیان این منطقه وجود مجله خبری kojaseir دارد. ساختمان شهرداری در دو طبقه ساخته شده و در معماری آن اصل تقارن کاملا رعایت شده است. برخی معتقد هستند این بنا ابتدا آتشکده بود و بعد از تسلط مسلمانان ویران و سپس در قرن هفتم هجری قمری بر روی آن مسجدی ساخته شده که سبک تزیینات، گچبریها، ستونبندیها و طاقهای مسجد شبیه سبک معماری سلجوقیان است.تاریخ تجدید بنای این مسجد معلوم نیست، اما محراب آن در تاریخ ۶۷۶ هجری قمری ساخته شده است.