«شب چله» در کردستان
هانی رستگاران ـ مسؤول ثبت آثار و حرائم میراث ملی استان سمنان ـ با ارائه این توضیحات، درباره آیین های شب یلدا در سمنان، به ایسنا گفت: پرونده ثبت این دو آیین سمنانی ها در یلدا، در حال آماده سازی برای ثبت در فهرست میراث ناملموس است. \xa0
در روستای خراسان شمالی این رسم را با ساز و آواز اجرا می کنند و گروهی از نوازندگان دایره و قوشمه با «چله برون» عروس همراه می شوند و می نوازند. از طرفی هم مادر عروس برای کسانی که هدیه آورده اند، تدارکاتی می بیند و هدیه کوچکی مانند دستمال سوزن دوزی یا ابریشم دوزی به آن ها می دهد. روز بعد از یلدا هم سینی های خالی را با هدایایی پر می کنند و برای خانواده داماد می فرستند. \xa0همچنین یکی از اقلامی که خانواده داماد برای عروس خود در «چله برون» می آورند، برنج، روغن، مرغ و گوشت است، چون بر این باورند که عروس جزوی از خانواده آن ها شده و باید خودشان مایحتاج عروس را تهیه کنند. \xa0
امیر صادقی ـ کارشناس ارشد مردم شناسی کردستان ـ هم درباره شب چله در این استان گفت: شب چله در میان مردم کردستان جایگاه ویژه ای دارد. شب یلدا را در کردستان «شه و چله» (شب چله) یا «شه و زمسان» (شب زمستان) می نامند، شبی که پیش از فرارسیدن اش، هیجان و شور خاصی را در میان مردم برمی انگیزد. در تدارکات این جشن، سنندجی ها چند ماه قبل از شب چله، خربزه های کوچکی که از روستای گردشگری سراب قامیش تهیه می شود را در تفاله سرکه می اندازند تا برای این شب «کالک تورش» (خربزه ترش) که از اصلی ترین موارد سفره است داشته باشند. پس از خوردن غذای چرب و سنگین شب چله، میل کردن این خربزه ترش، هضم غذا را آسان کرده و باعث می شود بقیه شب نیز بتوان از تنقلات متنوع و میوه های رنگارنگ شب چله استفاده کرد. آب داخل خربزه را نیز که مزه ترش و شیرین می دهد جداگانه در ظرفی ریخته و تقسیم می کنند.
«سوزن آبی» به این شکل است که دو سوزن که پنبه یا دستمال به آن ها متصل شده است را در کاسه مسی پر شده از آب می اندازند، اگر سوزن ها به هم نزدیک شدند تفسیر ازدواج آن جوانی است که برای او فال گرفتند و اگر از هم دور شدند، یعنی در آن سال ازدواج نمی کند.
به گفته او، یکی از غذاهای مخصوص شب یلدا در بجنورد، «قابلی» است که همزمان با «چله برون» به ثبت رسید. این غذا کمی شبیه استامبولی است و بجنوردی ها برای چله آن را در قاب های مسی طبخ می کنند. \xa0همچنین در شهرستان جاجرم این استان، حلوایی به نام جوزی با محتویات از شیره انگور و گردو برای یلدا آماده می کنند که میراث فرهنگی این استان در تلاش است شیوه تهیه این حلوا را تا سال آینده در فهرست میراث ناملموس به ثبت رساند.
در کردستان رسم دیگری وجود دارد به نام «شه و زمسانی» که در آن عروس اولین شب چله را در خانه شوهر تجربه می کند و آن به این معناست که این بار خانواده عروس باید خوانچه هایی را که تمام نیازهای شب چله خانواده داماد را برطرف کند، به منزل دامادشان ببرند.
یکی دیگر از آیین های یلدا بین خانواده ها در خراسان جنوبی، دود کردن اسپند است. وقتی خانواده ها گرد هم می آیند تا یلدا را جشن بگیرند مادربزرگ ها با عطر سپند به استقبالشان می آیند و این اسپند را برای رفع گرفتاری ها و بلا دور سر همه می چرخاند و با ذکر صلوات حال و هوای خاصی به آن منزل می دهند.»
سپس مقداری شیره انگور یا شیره شکر و یا پودر شکر را به تدریج به آن اضافه می کنند و زدن کف را ادامه می دهند تا خوب مخلوط شود و کف شیرین شود. وقتی که کف از هر جهت آماده شد آن را در ظرف هایی می کشند و روی آن را مغز کوبیده گردو، بادام، پسته و تخم رازیانه (بادیان) می پاشند و با سرانگشت آن را می خورند. قبل از آن که کف را شیرین کنند، برای شوخی و تفریح گاهی مقداری از آن را به سروصورت یکدیگر می مالند و چون این کف رنگ و طعم و بویی ندارد، آزاری به کسی نمی رساند. این عمل باعث خنده و تفریح هم می شود. گاهی نیز در شب های برفی برای شگون مقداری از کف را روی برف ها می ریزند. \xa0
همچنین در سال های گذشته در روستاهای کردستان، در شب چله، مراسم شال انداختن نیز اجرا می شد. در این رسم از روزنه های بالای بام ها که نقش هواکش و نورگیر را دارند، جوانان روستا شال های لباس شان را پایین می فرستند تا صاحب خانه هدیه ای به مناسبت شب چله در آن بگذارد.»
یکی از آیین های معروف خراسان شمالی برای شب چله که در هشتم آبان ماه ١۴٠١ در فهرست میراث ناملموس به ثبت رسیده است، «چله برون» است. این آیین برای اولین یلدای یک زوج در دوران نامزدیشان برگزار می شود. خانواده داماد برای یلدای نو عروس خود هفت مجمع (سینی) شامل لباس و کفش، شیرینی و آجیل و … که با پارچه ساتن قرمز تزیین شده است، آماده می کنند و با شادی و سرور به خانه نوعروس خود می برند. \xa0
یکی دیگر از فایل های شب چله در سمنان، «فال نخود» است. قبل از انجام این فال وضو گرفته و رو به قبله نشسته و نیت می کنند. ۴١ نخود را که هم اندازه و شسته شده است روی پارچه مخصوصی که تنها برای گرفتن فال است، قرار می دهند. \xa0نخودها را با دو دست به سه قسمت دلخواه تقسیم می کنند و هنگام تقسیم آن ها را نمی شمارند. این گونه مقداری نخود توسط دست راست (دسته اول) و مقداری نخود توسط دست چپ (دسته دوم) و مقداری نخود هم در وسط (دسته سوم) باقی می ماند. نخودهای هر قسمت را چهار تا چهار تا از هم جدا می کنند و این کار را تا جایی ادامه می دهند که چهار نخود یا کمتر باقی بماند. مثلا اگر در دسته اول ۲۱ عدد نخود وجود داشت چهار تا چهار تا جدا می کنند به صورتی که یک نخود باقی می ماند. سپس با توجه به باقی مانده نخودها فال را تفسیر می کنند. اگر باقی مانده ها اعداد دو، سه و چهار یا هر ترتیبی باشد، حالت دوک ایجاد می کند. این حالت به آن معنی است که جواب فال نخود، بد است و باید برای این که نتیجه خوبی حاصل شود، کار را به تعویق انداخت. این نوع فال بد مطلق ندارد و ممکن است نتیجه در آینده تغییر کند. اگر باقی مانده ها اعداد یک، یک و سه یا یک، دو و دو باشند\xa0 یعنی مجموع باقی مانده ها پنج شود، بهترین نوع فال است.
انتهای پیام