آریا افزود: این در حالی است که در سال 1399 خورشیدی در این قسمت از مقبره اردشیر سوم هخامنشی وجود رطوبت وجود داشت و من در گزارشی به آن پرداختم و مسئولان پایگاه جهانی پارس اعلام کردند که حذف می شود بازسازی و محافظت شد، اما پس از چهار سال، به قول ضرب المثل، «در به همان پاشنه می چرخد! با این حال چندین بار با مدیر فعلی پایگاه جهانی پارس تماس گرفتم که متاسفانه پاسخی ندادند! حتی از او خواستم که جوابش را اس ام اس بدهد اما جوابی به آن اس ام اس داده نشد. این موضوع نشان دهنده رفتار غیرحرفه ای برخی مدیران و مسئولان در استانداری هاست که خود را پاسخگوی فعالان رسانه ای و میراث فرهنگی نمی دانند. اینها آثار تاریخی ارزشمند و تکرار نشدنی کشور هستند که آسیب می بینند و یکی یکی از چهره تاریخ و صحنه دوران حذف می شوند.
آرامگاه منسوب به اردشیر سوم هخامنشی در تخت جمشید
مجموعه تخت جمشید دومین اثر تاریخی ایران پس از چغازانپیل در سال 1358 به کوشش شهریارعدل، باستان شناس و محقق نامدار ایران، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
این پژوهشگر و فعال میراث فرهنگی عکس هایی از آرامگاه اردشیر سوم هخامنشی در مجموعه تخت جمشید را در اختیار ایسنا قرار داد و در تشریح وضعیت آن گفت: آرامگاه اردشیر سوم هخامنشی در دامنه کوه مهر (رحمت) در میراث جهانی پارس قرار دارد. یا پرسپولیس رطوبت و نم بیش از حد به آرامگاه این پادشاه هخامنشی نفوذ کرده و آن را خطرناک کرده است.
مجموعه میراث جهانی تاریخی و فرهنگی پارسی (تخت جمشید) بخشها و کاخهای مختلفی از جمله کاخ آپادانا، کاخ تچر، کاخ هدیش، کاخ سد ستون، خزانهداری، دروازه ملل و آرامگاه اردشیر دوم را در دل خود جای داده است. سوم در دامان است و کوه مهر گفته است که در سال 518 قبل از میلاد به دستور داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر اول ساخته شده است.
وی ادامه داد: امروزه با پیشرفت دانش و فناوری در دنیا که به سرعت در حال گسترش است، باید سعی کرد از بهترین و ساده ترین روش ها برای حفاظت از آثار سنگی استفاده کرد. در دنیای امروز ناتوانی در نگهبانی و نگهداری از بناهای سنگی تاریخی به طور کلی تعجب آور و غیرقابل قبول است و باید با دانش روزافزون دنیا همگام شد و از فناوری های نوین استفاده کرد تا بتوانیم از بناهای سنگی گرانبهای تاریخی آنگونه که هست حفاظت کنیم. ما آنها را به صاحبان اصلی این سرزمین که نسل های آینده هستند واگذار کرده ایم و انفعال در این زمینه اشتباهی نابخشودنی است و باید در برابر تاریخ و نسل های آینده پاسخ داده شود.
آرامگاه اردشیر سوم هخامنشی، عکس دوم که در شهریور 1403 گرفته شده است
آریا تصریح کرد: به هر حال یکی از مهم ترین و بزرگ ترین آثار سنگی کشور که نگین هنر و تمدن ایران محسوب می شود با وجود همه حساسیت ها در خطر است و متولیان امر فرهنگی استان و کشور نیاز دارند. یک راه حل ریشه ای و درمان طولانی مدت در مورد آن فکر کنید تا در مقابل نسل های آینده ناامید نشویم.
این پژوهشگر میراث فرهنگی بر اساس گفتگوهایی که با برخی کارشناسان مرمت و آثار باستانی انجام داد، گفت: یکی از مشکلات بزرگ پیش روی بناهای تاریخی سنگی، حفاظت از آن ها در برابر باران های اسیدی و به طور کلی عوامل طبیعی است که تاثیرات بسیار مستقیم و منفی دارد. قرار دادن و محافظت از این مجموعه آثار باستانی دشوار خواهد بود. مرمت و حفاظت از بناهای سنگی در کشور ما بسیار پرهزینه است و به یکی از بزرگترین چالش ها در این زمینه تبدیل شده است. از سوی دیگر نمی توان دست به کار شد و به بهانه کمبود بودجه شاهد تخریب آثار سنگی گرانبها بود که دستاوردهای نیاکان پاک نهاد ما بوده است.
او به یاد می آورد: آثار صخره ای پارس و نقش رستم از دیرباز در اثر بارندگی آسیب دیده است. از این رو معماران هخامنشی با ایجاد کانالهای آبی در دیوارههای آرامگاهها بهویژه در دیوارهی کوه «دجنابشت» در نقش رستم سعی کردند از ورود رطوبت جلوگیری کنند. اگرچه این اثر زیبای معماران هخامنشی به کاهش آسیب کمک کرد، اما به دلایل مختلف هرگز کافی نبود. متأسفانه یکی از دشواری های سنگ کاری این است که به دلیل عوامل زمین شناسی مسیر انتقال آب (هیدرولوژی) دائماً در حال تغییر است و این تغییرات به کاتالیزوری برای نشت آب از مکان های غیرقابل پیش بینی تبدیل می شود.
وی ادامه داد: به گفته باستان شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی یکی از عوامل موثر در تخریب آثار سنگی میراث جهانی پارس بدون شک وجود پتروشیمی است. یکی دیگر از عوامل مهم سوزاندن “کاه درشت” کشاورزان پس از برداشت گندم است که باعث اسیدی شدن هوا می شود و روی سنگ ها تاثیر منفی می گذارد.
مستند آریا با تاکید بر اظهارات فعالان میراث فرهنگی و باستان شناسان خاطرنشان کرد: باید با حساسیت بیشتری با مجموعه جهانی برخورد کرد و قسمت های مختلف آن را یکی یکی نافرمانی کرد و با دانش و علم روز برخورد کرد. اگر به موقع با آن مقابله می شد این رطوبت به وجود نمی آمد. تا کنون با کنترل گرما، سرما، آب و هوا، کنش و واکنش هوا و کندن سنگ های رسی می توان آن را به خوبی و با ظرافت حفظ کرد. از سوی دیگر، برنامه ها و مطالعات هدفمند باستان شناسی، مرمت و حفاظت در این مجموعه باید از سر گرفته شود. باستان شناسان اصرار دارند که چنین مجموعه بزرگ جهانی جایی برای آزمون و خطا ندارد و باید با هوشیاری و تخصص از آن محافظت و نگهداری شود.
سیاوش آریا، فعال میراث فرهنگی از وضعیت وخیم آرامگاه اردشیر سوم به دلیل نفوذ رطوبت و نم به این اثر هخامنشی در مجموعه تخت جمشید خبر داد.
این فعال میراث فرهنگی پیشنهاد کرد: برای ارزیابی بهتر روند تخریب آرامگاه اردشیر سوم هخامنشی در جبل مهر، عکس های چند سال گذشته با نمونه فعلی تلفیق و موارد بررسی شود تا به نتیجه برسیم. نتیجه گیری و تحقق عمق فاجعه وی گفت: باید بدانیم سازه ها و آثاری که در فضای باز واقع شده اند همواره در معرض آسیب های جوی و محیطی هستند. Rockworks از این جدا نیست. بارندگی یکی از عوامل مضر برای آثار تاریخی است. به همین دلیل مرمتگران سعی می کنند تا حد امکان آثار و آثار تاریخی را از این نوع آسیب ها نجات دهند.
نفوذ رطوبت در زیر لبه قبر، 2019
این فعال میراث فرهنگی بر اساس بررسی ها و مشاهداتی که سال ها در مجموعه تخت جمشید انجام داده است، این را بیان کرده است: پس از بارندگی های بهاری، آرامگاه هخامنشی اردشیرسوم در مجموعه پارس جهانی بر اثر رطوبت شدید تخریب شد و با چالش جدیدی مواجه شد. رطوبت به بدن مجسمه های سنگی نیز نفوذ کرده و زخم هایی را روی صورت آنها ایجاد کرده است.
