به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران، قديمي ترين اشاره به طالع اصفهان از ابن سينا (428-370 هجري قمري) محقق ايراني است كه در رساله هاي خود از قوس به عنوان طالع اصفهان ياد كرده است.
محمد بن محمود بن احمد طوسی، در کتاب الغریب و المخلوقات الغریب که در فاصله بین ۵۶۲ تا ۵۵۵ ق. او به ابوطالب طغرل از سلجوقیان عراق نوشت و در آن از برج های فلکی نیز سخن گفت و طالع اصفهان را به او یادآوری کرد. کمال الدین اسماعیل اصفهانی، معروف به خالق معانی، شاعر نیمه اول قرن هفتم هجری قمری نیز در شعری که برای سلام اتابگ سعد بن زنگی سروده به «طلاء سعد سپاهان» اشاره می کند. پنجمین فرمانروای اتابگ ایران در بدو ورود به اصفهان:
کاروان المنصور شروع شد و او یکی از رهگذران بود
همه الان خاک سپاهان هستند
قوس علامت اصلی شما در سپاهان است
سعد اکبر از موکلش به تیب آمد
دیوار اصفهان پس از اسلام و در زمان حسن رکن الدوله الدیلمی (323-366 هجری قمری) در منطقه ای به وسعت شهر در زمان سلطنت آل بویه ساخته شد. حمدالله المصطفی در کتاب نزهت القلوب که در سال 740 میلادی تألیف کرده است از بنای دیوار اصفهان و عروج آن در برج قوس در عهد دلامی یاد می کند و می گوید: «… رکن. الدوله حسن بن بویه از آن (اصفهان) دژی ساخت… قصر او به قوس بالا رفت…».
به این ترتیب ساخت دیوار اصفهان در دوره رکن الدوله دیلمی و 328 قمری ریشه در باورهای نجومی داشت و برای رهایی از فال بد برخی از حوادث کیهانی بود.
شاردن، جهانگرد فرانسوی که در زمان صفویه دو بار به اصفهان سفر کرده و مشاهدات خود را در این سفر شرح مفصلی داده است، ضمن اشاره به رابطه صورت فلکی قوس و صعود اصفهان، به نقش صورت فلکی قوس نیز اشاره کرده است. برج قوس در ورودی بازار بزرگ (القیصریه). خوشبختانه سبک موجود در بازار اصلی (القیصریه) همچنان در مقابل چشمان علاقمندان می درخشد.
کارهای ساخت و ساز گسترده شاه عباس در اصفهان و مراحل ساخت میدان نقش جهان در اسناد رسمی و نیمه رسمی دوره صفوی منعکس شده است. از مجموع این گزارش ها چنین بر می آید که طرح سردار القیصریه در سال 999 ه. همزمان با ماه قوس یا آذر و در آغاز ماه صفر سال 1000 میلادی آغاز شد. این کار همزمان با ماه قوس یا آذر و در 27 جمادی الثانی 1011 هجری قمری انجام شد. عرصه تکمیل شده و تعدادی بازاریاب تجهیز شده اند.
به نظر می رسد شاه عباس در انتخاب زمان مناسب برای شروع رسمی این پروژه عمرانی، به دور از تقویم قمری که مرجع در امور مذهبی بوده، با استناد به احکام نجومی پس از پایان عقرب، شروع این پروژه را برگزیده است. . ، در کمان رزی سعد بر این اساس، صفر سال ۹۹۹ هجری قمری را برای شروع پروژه مهم بازار قیصریه برگزید نقش. نقش مهم و ثبت شمایل نگاری برگرفته از صورت فلکی قوس به عنوان نماد اصفهان بر سنگفرش ورودی بازار قیصریه پس از اتمام ساخت، گواه این نظر است.
اصفهان یکی از پررونق ترین مراکز نجوم و نجوم در دوره صفویه بود. نماد اصفهان نشان دهنده طالع این شهر در قوس است و آنچه طالع این شهر را در گذر زمان فراموش نشدنی کرده است همزمانی ساخت دیوار اصفهان با برج قوس است.
تزیینات پشت کاشی معرق در سردار قیصری اصفهان متاثر از صورت فلکی قوس با کماندار به شکل شیر (شیر نشانه قدرت و خانه خورشید است) در حالی که یک تیر به تصویر کشیده شده است. در کمان قرار می گیرد و دم اژدها را در پشت سر نشانه می گیرد. این نقش با احتساب صعود اصفهان در کمان به نماد تاریخی منحصر به فرد اصفهان تبدیل شد و به انگیزه نیک اختری و برای حفظ اصفهان از شگون ها بر سر تزارینا حک شد.
لازم به نظر می رسد که برخی از ایده های قبلی در مورد نماد اصفهان مرور شود و تاکید شود که نام این نماد قوس نیست، بلکه یکی از نشانه های صورت فلکی قوس است. این نماد نه نشانه مبارزه با نفس است و نه علامت مخصوص بازار قیصریه است و نه نشانه ضرابخانه صفوی یا نگهبان آن است. این نماد تصویری از یک سنتور، نیم اسب، شیر، ابوالهول یا مانتیکور نیست. پایین تنه آن ببر نه کلاه قزلباش است. دم اژدهای او نشانی از چین یا سلسله سلجوقیان، صورت فلکی شمالی تینین یا ستاره نیست. این نماد نه نماد هیچ نژادی است و نه مناسب است که در رسانه ها با اصطلاح جدید «آذر کمان» به آن اشاره شود.
نماد شهر اصفهان
برای اولین بار عباس بهشتیان عاشق اصفهان پیشنهاد استفاده از تصویر سر قیصریه را به عنوان نماد اصفهان داد. پس از عباس بهشتیان، دکتر لطف الله حنافرفر از علمای معاصر اصفهان نیز نقش صورت فلکی قوس بر سر قیصریه را به عنوان نماد شهر تاریخی اصفهان مطرح کرد.
سرانجام در اردیبهشت 1383، شورای دانش پژوهان اصفهان با اکثریت آرا، به پیشنهاد مرید عباس بهشتیان و دکتر لطف الله حنفرفر، هر سال یکم دی ماه را به عنوان «روز بزرگداشت اصفهان» انتخاب و تصویب کرد. تصویر تاریخی حک شده بر کاشی های بازار قیصریه. اصفهان به عنوان نماد اصفهان انتخاب شد که با توجه به صورت فلکی قوس (Alazrma) و با محتوای ماورایی طراحی شده است.